تأثیر دانه خلر فرآوری شده به روش آردی و اکسترود بر عملکرد، قابلیت هضم مواد مغذی، فرآسنجه های شکمبه‌ای و خونی و اندازه های بدنی در گوساله‌های شیرخوار هلشتاین

چکیده سابقه و هدف: دانه خلر به عنوان یک منبع پروتئین در جیره نشخوارکنندگان مورد بررسی قرار گرفته است و بدلیل شباهت پروفایل اسیدهای آمینه آن با کنجاله سویا می‌تواند جایگزین مناسبی برای سویا در نشخوارکنندگان باشد (25). فرآوری حرارتی سبب افزایش میزان عبور اسیدهای آمینه ضروری به روده در جیره های حاوی دانه خلر در گاوهای شیری شده است (18). مطالعات در خصوص تأثیر این منبع پروتئینی و فرآوری حرارتی آن بر عملکرد رشد گوساله های شیر خوار بسیار محدود است. بنابراین هدف از این آزمایش بررسی تأثیر دانه خلر فرآوری شده با روش آردی و اکسترود بر عملکرد، قابلیت هضم مواد مغذی، فرآسنجه‌های شکمبه ای و خونی و اندازه های بدنی در گوساله های شیرخوار هلشتاین می باشد. مواد و روشها: به منظور انجام این آزمایش 18 راس گوساله ماده شیرخوار هلشتاین با میانگین وزن تولد 3 ± 40 کیلوگرم در قالب یک طرح کاملا تصادفی استفاده شد. جیره‌های آزمایشی شامل 1) جیره شاهد بدون دانه خلر 2) جیره حاوی دانه خلر آردی و 3) جیره حاوی دانه خلر اکسترود شده بودند. گوساله‌ها به مدت 3 روز آغوز و پس از آن معادل10 درصد وزن بدن تا 80 روزگی شیر کامل دریافت کردند. نمونه گیری از خوراک، پس مانده، مدفوع، مایع شکمبه، خون و تعیین اندازه های بدنی در زمانهای مشخص انجام شد. داده‌های حاصل از آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با استفاده از رویه GLM نرم افزار آماری SAS 9.1 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. یافته ها: گوساله‌های مصرف کننده دانه خلر اکسترود شده به طور معنی داری مصرف استارتر بالاتری نسبت به گوساله‌های دریافت کننده جیره حاوی دانه خلر آردی و بدون دانه خلر (شاهد) داشتند (043/0 =P)، مصرف استارتر در جیره حاوی دانه خلر آردی نسبت به شاهد از لحاظ عددی بالاتر بود. افزایش وزن روزانه، وزن انتهای دوره و همچنین بازده مصرف خوراک به صورت معنی دار تحت تأثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفتند (05/0P>). قابلیت هضم ظاهری کل دستگاه گوارش برای ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، فیبر نامحلول در شوینده خنثی، فیبر نامحلول در شوینده اسیدی و عصاره اتری به طور معنی دار تحت تأثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفتند (05/0P>). در گوساله های دریافت کننده جیره شاهد نسبت به هر دو جیره حاوی دانه خلر مقدار pH مایع شکمبه بالاتر بود، اما این تغییرات معنی دار نبود (095/0=P). اما غلظت نیتروژن آمونیاکی مایع شکمبه هنگام استفاده از دانه خلر اکسترود شده نسبت به دانه خلر آردی به طور معنی داری کاهش یافت (049/0=P). غلظتهای گلوکز، تری گلیسیرید، پروتئین کل و نیتروژن اوره ای سرم خون بین گروهای گوساله ها اختلافی نشان نداد (05/0P>). همچنین هیچ یک از صفات طول بدن، ارتفاع هیپ، عرض هیپ، دور سینه، عمق شکم و ارتفاع جدوگاه در ابتدا، وسط و انتهای دوره به طور معنی‌دار تحت تأثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفتند (05/0P>). نتیجه گیری: استفاده از دانه خلر به جای کنجاله سویا در استارتر گوساله های شیرخوار هلشتاین تأثیر منفی بر عملکرد گوساله ها نداشت. اکسترود کردن دانه خلر نسبت به دانه خلر به صورت آردی سبب بهبود مصرف خوراک و تمایل به افزایش وزن بدن در انتهای دوره آزمایش داشت و به نظر می رسد با توجه به کاهش میزان نیتروژن آمونیاکی مایع شکمبه و مقدار نیتروژن اوره ای خون اکسترود کردن سبب عبور پروتئین دانه خلر به روده و بهبود راندمان استفاده از نیتروژن می شود. واژه های کلیدی: دانه خلر، اکسترود، آردی، عملکرد، گوساله‌ شیرخوار هلشتاین.